Category: ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

 

COVID-19 και στίγμα

 

Απόστολος Βανταράκης

Καθηγητής Υγιεινής, Τμ. Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Πατρών

Το κοινωνικό στίγμα στο πλαίσιο της υγείας είναι η αρνητική σχέση μεταξύ ενός ατόμου ή μιας ομάδας ανθρώπων που έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά και μια συγκεκριμένη ασθένεια. Σε μια επιδημία, αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι επισημαίνονται, στερεοτυπώνονται, υφίστανται διακρίσεις, αντιμετωπίζονται ξεχωριστά ή/και βιώνουν απώλεια κατάστασης λόγω της αντιληπτής σχέσης με μια ασθένεια. Η τρέχουσα επιδημία COVID-19 προκάλεσε κοινωνικό στίγμα και συμπεριφορές που εισάγουν διακρίσεις εναντίον ανθρώπων συγκεκριμένων εθνικών καταγωγών, καθώς και όποιος θεωρείται ότι είχε επαφή με τον ιό.

Το επίπεδο του στίγματος που σχετίζεται με το COVID-19 βασίζεται σε τρεις βασικούς παράγοντες: 1) είναι μια ασθένεια που είναι νέα και για την οποία εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά άγνωστα 2) φοβόμαστε συχνά το άγνωστο και 3) είναι εύκολο να συσχετιστεί αυτός ο φόβος με «άλλους». Είναι κατανοητό ότι υπάρχει σύγχυση, άγχος και φόβος στο κόσμο. Δυστυχώς, αυτοί οι παράγοντες τροφοδοτούν επίσης επιβλαβή στερεότυπα.

Το στίγμα μπορεί να υπονομεύσει την κοινωνική συνοχή και να προκαλέσει πιθανή κοινωνική απομόνωση ομάδων, η οποία μπορεί να συμβάλει σε μια κατάσταση όπου ο ιός είναι περισσότερο, όχι λιγότερο, πιθανό να εξαπλωθεί. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρά προβλήματα υγείας και δυσκολίες στον έλεγχο μιας επιδημίας. 

Το στίγμα μπορεί να:

  • προτρέψει τους ανθρώπους να κρύψουν την ασθένεια για να αποφύγουν τις διακρίσεις
  • αποτρέψει τους ανθρώπους να αναζητήσουν αμέσως ιατρική περίθαλψη
  • τους αποθαρρύνει να υιοθετήσουν υγιείς συμπεριφορές

Τα στοιχεία δείχνουν ξεκάθαρα ότι το στίγμα και ο φόβος γύρω από τις μεταδοτικές ασθένειες παρεμποδίζουν την ανταπόκριση. Αυτό που λειτουργεί είναι η οικοδόμηση εμπιστοσύνης σε αξιόπιστες υπηρεσίες υγείας και συμβουλές, δείχνοντας ενσυναίσθηση με τους πάσχοντες, κατανοώντας την ίδια την ασθένεια και υιοθετώντας αποτελεσματικά, πρακτικά μέτρα, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να βοηθήσουν να διατηρήσουν τον εαυτό τους και τους αγαπημένους τους ασφαλείς.

Η ασθένεια COVID-19 προκάλεσε φόβο σε μεγάλο αριθμό πολιτών. Λόγω της εμφάνισης της ασθένειας στην Κίνα και των αρχικών προσβεβλημένων ατόμων ασιατικής προέλευσης, αρχικά αναφέρθηκαν αντιδράσεις φόβου προς τους Ασιάτες σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Καθώς η επιδημία κινήθηκε μέσα στην Ευρώπη, και οι ίδιοι Ευρωπαίοι φάνηκε να επηρεάζονται από αντιδράσεις διάκρισης και στίγματος. Ορισμένες ομάδες ατόμων που ενδέχεται να αντιμετωπίζουν διακρίσεις και στίγμα λόγω του COVID-19 περιλαμβάνουν:

  • Άτομα που έχουν ταξιδέψει
  • Επαγγελματίες υγείας
  • Άτομα ασιατικής καταγωγής

Το στίγμα και η διάκριση βλάπτει όλους τους πολίτες δημιουργώντας φόβο ή θυμό. Οι ομάδες ή τα άτομα που στιγματίζονται μπορούν να δεχτούν:

  • Κοινωνική αποφυγή ή απόρριψη
  • Άρνηση υγειονομικής περίθαλψης, εκπαίδευσης, στέγασης ή απασχόλησης
  • Φυσική βία

Ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε για το COVID-19 είναι ζωτικής σημασίας για την υποστήριξη των ανθρώπων να λάβουν αποτελεσματική δράση για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της νόσου και για να αποφευχθεί η τροφοδότηση του φόβου και του στίγματος. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον στο οποίο η ασθένεια και οι επιπτώσεις της μπορούν να συζητηθούν και να αντιμετωπιστούν ανοιχτά, ειλικρινά και αποτελεσματικά.

Ακολουθούν μερικές συμβουλές για το πώς να αντιμετωπίσετε και να αποφύγετε την επιδείνωση, το κοινωνικό στίγμα στην κοινότητα είναι:

  • Να διατηρείται το απόρρητο και η εμπιστευτικότητα των ατόμων που αναζητούν υγειονομική περίθαλψη και εκείνων που ενδέχεται να συμμετέχουν σε οποιαδήποτε έρευνα ιχνηλάτησης
  • Να γνωστοποιούνται γρήγορα οι κίνδυνοι αλλά και η απουσία κινδύνων από εταιρείες, συνδέσμους, ενώσεις με προϊόντα, ανθρώπους ή χώρους.
  • Να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με το COVID-19 χωρίς να αυξηθεί ο φόβος
  • Να ενημερωθεί ο πληθυσμός με ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τους μηχανισμούς με τους οποίους εξαπλώνεται ο ιός.
  • Να υπάρχουν αρνητικά σχόλια και δηλώσεις στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης για συμπεριφορές διάκρισης και στιγματισμού και για τον αποκλεισμό ομάδων ανθρώπων ή ατόμων που δεν προκαλούν κινδύνους με τις συνηθισμένες καθημερινές δραστηριότητες.
  • Να υπάρξει μέριμνα για τις φωτογραφίες/video που μοιράζονται προκειμένου να μην ενισχύουν τα στερεότυπα
  • Να υπάρχει συνεργασία των φορέων συμπεριλαμβανομένων και των ειδησεογραφικών μέσων και των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης με ομάδες που στιγματίζονται.
  • Να υπάρχουν θετικές αναφορές για τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας, τους δημοσιογράφους και ανταποκριτές. Οι άνθρωποι που έχουν ταξιδέψει σε περιοχές όπου υπάρχει επιδημική έκρηξη του COVID-19, μπορεί να έχουν εκτελέσει μια πολύτιμη υπηρεσία για όλους κατά το ταξίδι τους και δεν δικαιολογείται η διάκριση κατά τους.
  • Να υπάρξει ειδική μέριμνα για την αποφυγή επιπλέον διακρίσεων και στιγματισμού για ειδικές ομάδες πληθυσμού όπως μετανάστες και Ρομά που μπορεί να δέχονται τέτοιες συμπεριφορές
  • Να υπάρχει κοινωνική υποστήριξη σε άτομα που έχουν επιστρέψει από την Κίνα ή ανησυχούν για φίλους ή συγγενείς στην πληγείσα περιοχή.

Το στίγμα επηρεάζει τη συναισθηματική ή/και ψυχική υγεία των στιγματισμένων ομάδων και των κοινοτήτων στις οποίες ζουν. Η αποφυγή του στιγματισμού είναι σημαντική για τη συνεκτικότητα των κοινωνιών και των μελών της κοινότητας. Όλα τα άτομα σε μια κοινότητα μπορούν να βοηθήσουν να αποφευχθούν οι αντιδράσεις προκατάληψης και στιγματισμού που σχετίζονται με το COVID-19 εάν έχουν πλήρη ενημέρωση και γνώση των γεγονότων στην κοινότητα.